سیستم اقتصادی جدید که کمپانیهایی مانند اوبر از آن استفاده می کنند. تا همین چند سال پیش در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و انگلیس هر کسی که می خواست تبدیل به یک انسان موفق شود، یک راه در پیش داست و آن این بود که، خوب درس بخواند، دانشگاه بروند و بعد از آن وارد بازار کار شود، اما در عصر حاضر، دوره و زمانه عوض شد یعنی شرایط اقتصادی در دنیا تغییر کرد و برای همین هم مدلهای کسب و کار جدید اقتصادی وارد جوامع پیشرفته شد. از جدیدترین این شیوه های اقتصادی، Gig Economy نام دارد که به در فارسی اقتصاد گیگ نام دارد.
مدل کسب و کار اقتصاد گیک چیست و چگونه کار می کند؟
این مدل نوعی از اشتغال است که در آن افراد به جای اینکه برای یک کارفرمای مشخص کار کنند و کار دائم داشته باشند، کارهای پاره وقت انجام میدهند و کارفرمایِ فرد، دیگر یک شخص نیست بلکه در این شیوه اقتصادی کارفرما تبدیل به یک اَلگُوریتم میشود. برای شناخت بیشتتر این روش اقتصادی بهتر است شرکت UBER را مثال بزنیم. شرکت تاکسیرانی که از طریق اپلیکیشن کار می کنند و مدتی است که نسخه های مشابه آن در ایران فعال شد مثل اسنپ و تپسی. برای استفاده از اپلیکیشن هایی مانند اوبر کافی است تا اپلیکیشن را باز کنید، مقصد مورد نظر را تایید کرده تا بعد از مدت کوتاهی راننده تاکسی جلوی در منزل شما حاضر باشد.
سیستم اقتصادی که کمپانیهای مانند اوبر از آن استفاده می کنند، همین سیستم اقتصاد گیگ است. در این سیستم، راننده هایی که برای کمپانی اوبر کار می کنند، به ازای هر مسافری که سوار ماشین شان می کنند و به مقصد مورد نظرشان می رساند، یک مبلغی را به عنوان کمیسیون به شرکت پرداخت میکنند و یک مبلغی را هم به عنوان درآمد برای خودشان به دست می آورند.
مشکل این سیستم و سبک اقتصادی آن چیست؟
مشکل اینجاست که، راننده های این کمپانی قرارداد رسمی و ثابت یا درآمد ساعتی ندارند، امنیت شغلی، حقوق مشخص برای اضافه کار و حقوق بازنشستگی هم ندارند. شرکت، بیمه آنان را تامین نمیکند و خودشان باید برای بیمه درخواست کنند. برای بعضی از افراد هم، پس از پرداخت مالیات، کرایه و بیمه وسایل نقلیه دیگر چیزی از درآمدشان برایشان باقی نمی ماند. پس با این معایب، این کمپانیها چه چیزی دارند که برخی از افراد حاضر میشوند تا شغلشان را در این کمپانی انتخاب کنند؟
پاسخ آن است، افرادی که در این شرکتهای کار میکنند، میتوانند ساعت کار خودشان را خود تعیین کنند. اگر خوش شانس باشند و در منطقه شلوغ کار کنند، می توانند از میزان حقوق ساعتی حداقل در کشور خود، درآمد بیشتری داشته باشند. این شرایط ممکن است برای خیلی از دانشجویان و افرادی که از کشورهای فقیرتر وارد کشور های بزرگترین میشوند، قابل قبول باشد اما برای افرادی که در این کشورها به دنیا آمدند و از حقوق خود باخبرند، همین موضوع نمیتواند قابل قبول باشد. برای همین کمپانی های معروف مانند LYF ، Deliveroo و Uber همیشه با اعتراض افرادی که برای ایشان کار می کنند، بخاطر رعایت نشدن حقوقشان روبرو بودند، یعنی در واقع حقوق افراد و کسانی که در این شرکت کار میکنند، برای کارفرما و کسانی که بالادست قرارگرفتند، اصلاً مهم نیست، بلکه چیزی که برای شان مهم است این که از نیروی متخصص و افراد مختلف استفاده کنند اما برای زمان مشخص و بدون دردسر.
این وسط چند نکته است که فکر آدم را نسبت به این مدل اقتصادی گیگ نگران می کند. در حال حاضر کمِ کم ۵/۰۰۰/۰۰۰ نفر در بریتانیا زیر این سیستم اقتصادی در حال کار هستند، اما حقوق انسانی این افراد تا زمانی که شکایت جدی از این کمپانی نشود، به دادگاه نروند، هیچ تغییری در آنجا نمی شود.
نکته پایانی این که، با رشد جمعیت در دنیا و پیشرفت تکنولوژی، به هیچ عنوان نمی شود جلوی رشد این سیستم اقتصادی را گرفت و این سیستم در حال ورود از کشورهای پیشرفته به کشور های دیگر است. حال می توان تصور کرد که اگر این سیستم وارد کشورهای دیگر شود و پیشرفت کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
