جلب شاهد در دعوای حقوقی

توضیح: در ماده ۴۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ آمده بود: «هر گواهی كه مطابق قانون احضارشده ولی در روز جلسه حاضر نشود مجددا احضار خواهد شد و اگر در دفعه دوم حاضر نگرديد دادگاه می تواند او را جلب نمايد.» این ماده به موجب ماده ۵۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ نسخ گردید و در ماده ۲۴۳ قانون اخیر مقرر شد: «گواهی که برابر قانون احضار شده است، چنانچه در موعد مقرر حضور نیابد، دوباره احضار خواهد.» به این ترتیب، وضعیت امکان یا عدم جلب شاهد بعد از دو مرتبه احضار و عدم حضور بدون عذر موجه محل تردید بوده که سئوال موضوع نشست حاضر در همین ارتباط است. با توجه به تاریخ صدور نشست فوق، در متن نظریه به «ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسـ دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری» اشاره شده که این ماده به موجب ماده ۵۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ نسخ صریح گردید.

امکان جلب گواه در دعاوی حقوقی قانونا وجود ندارد

صورت‌جلسه نشست قضایی ۱۳۸۳/۰۳/۱۴ قضات شهر بانه در استان کردستان

موضوع: منع جلب گواه در امور مدنی

پرسش: در پرونده های حقوقی چنانچه شاهد با وجود ابلاغ برای بار اول و دوم حاضر نشود آیا می توان او را جلب کرد یا خیر؟

نظر اتفاقی

قانون آیین دادرسی کیفری دادگاههای عمومی و انقلاب جلب شاهد را در امور جزایی در موارد فوق پیش بینی و تجویز کرده است لیکن قـانون آیین دادرسی مدنی دادگاههـای عمومی و انقلاب جلب شاهد و گواه را پیش بینی نکرده است.

بنابراین، امکان جلب شاهد وجـود ندارد هرچند در قانون سابق جلب شاهد و گواه را قانونگذار اجازه داده است ولی قانون جدید آن را به سکوت برگزار کرده است فلذا موجب قانونی جهت جلب شـاهد در پرونـده هـای حقـوقی وجود ندارد.

نظر هیئت عالی

این سؤال در دو کمیسیون تخصصی مطرح شده است:

 نشست قضایی (۸): در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقـلاب در امور مدنی، جلب گواه تجویز نشده و دادگاه نمی تواند گواه را جلب نماید. بر طبق مقررات قانون مورد اشاره، دادگاه می تواند بر حسب تقاضای اصـحاب دعـوا، گـواه را بـه دادرسـی احضار نماید و اگر برای بار اول گواه حاضر نشود برای بار دوم احضـار مـی گـردد. حتّـی مقرر است در صورتی که گواه از حضور در دادگاه معذور بوده و یا دادگاه مقتضی بداند به وسیله یکی از قضات در محل کار و یا در محل دعوا از گواه تحقیق کند ولی به هیچ وجـه اجازه جلب گواه داده نشده و بر طبق مقررات ماده ۵۲۹ قانون آیین دادرسـی مـدنی، مـاده مزبور ملغا گردیده است. به این ترتیب جلب گواه خلاف قانون و تخلف است.

 نشست قضایی (۳ ) مدنی: مطابق مـاده ۱۵۹ قـانون آیـین دادرسـی دادگـاههـای عمـومی و انقلاب در امور کیفری، هر یک از شهود تحقیق و مطلعین باید در موعد مقرر حاضر شوند. در صورت عدم حضور برای بار دوم احضار و چنانچه بدون عذر موجه حضور نیابنـد بـه دستور دادگاه جلب خواهند شد. در ماده ۴۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی سابق که نسخ شده و قابلیت اجرا ندارد، جلب گواه متعاقب دو بار احضار و عدم حضور در دفعـه دوم تجـویز شده بود لکن مقررات قانون آیین دادرسی مدنی دادگـاههـای عمـومی و انقـلاب در مـورد جلب گواه ساکت است و طبق مـاده ۲۳۲ قـانون اخیرالـذکر هریـک از طـرفین دعـوا کـه متمسک به گواهی شده‌اند باید گواهان خود را در زمانی که دادگاه تعیـین کـرده حاضـر و معرفی کنند و وفق مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ قانون مزبور دادگاه می توانـد بـه درخواسـت یکـی از اصحاب دعوا و همچنین در صورتی که مقتضی بداند گواهان را احضـار کنـد… چنـانچـه شاهد در موعد مقرر حضور نیابد دوباره احضار خواهد شد. بنـا بـه مراتـب مـذکور چـون جلب گواه از موارد سلب آزادی است، نیاز به نص قانونی دارد که در امـور حقـوقی چنـین نصی وجود ندارد و لذا در امور حقوقی جلب گواه جایز نیست.

سامانه نشست های قضایی قضات