آیین نامه اجرایی حمایت از شهود و مطلعان مصوب ۱۳۹۴ رئیس قوه قضاییه

آیین نامه اجرایی حمایت از شهود و مطلعان مصوب ۲۶ دی ۱۳۹۴ رئیس قوه قضاییه

در اجراي تبصره یک ماده ۲۱۴ قانون آيين دادرسي كيفري‌ مصوب سال ۱۳۹۲ و اصلاحيه آن و بنا به پيشنهاد وزير دادگستري، «آیين نامه اجرایي حمايت از شهود و مطلعان» به شرح مواد آتي است:

فصل اول: کليات
ماده ۱ـ اصطلاحات مذكور در اين آيين‌نامه به معاني زير است:
الف) بيم خطر: هرگونه احتمال خطر در مورد شاهد يا مطلع به طوري که در صورت عملي شدن آن، موجب بروز صدمه يا ضرر حداقل يک مورد از موارد مذکور در بندهاي (ب) تا (ت) اين ماده به شاهد يا مطلع يا اعضای خانواده آنها شود، به نحوي که احتمال خطر با توجه به مواردي مانند نوع خطر، موضوع خطر و شخصيت شاهد و مطلع و ايجاد کننده خطر به طور متعارف، قوي باشد.
ب) خطر جاني: هرگونه خطر وارد شدن صدمه به تماميت جسماني.
پ) خطر حيثيتي: هرگونه خطر وارد شدن صدمه به تماميت معنوي، اعم از آبرو يا اعتبار.
ت) ضرر مالي: هرگونه صدمه به اموال يا حقوق مالي.
ث ) خانواده: اقرباي نسبي و سببي تا درجه دوم از طبقه دوم.
ج) تدابير: اقدامات مذکور در فصل دوم تا ششم اين آيين‌نامه.
چ) قانون: قانون آيين دادرسي کيفري مصوب ۴ اسفند سال ۱۳۹۲ با اصلاحات و الحاقات بعدي.
تبصره ۱ ـ در تمامي موارد مذکور در بندهاي ب تا ت، صدمه  و ضرر حسب مورد اعم است از اينکه قابل جبران يا غيرقابل جبران، موقت يا دائم، قابل درمان يا غيرقابل درمان باشد.
تبصره ۲ ـ مقام قضايي در تعيين تدابير بايد به شرايط طرفين دعوي، شاهد، مطلع و ساير موارد از جمله ميزان خطر، محل استماع شهادت، شرايط سني و مزاجي شاهد يا مطلع توجه کند.

ماده ۲ ـ در هر حوزه قضايي، واحدي به عنوان «واحد حمايت از امنيت شهود و مطلعان» زير نظر ریيس آن حوزه قضايي براي انجام امور مقرر در اين آيين‌نامه  ايجاد مي شود.
تبصره ـ در صورت نياز و به تشخيص ریيس‌کل دادگستري استان، در واحد حمايت از امنيت شهود و مطلعان، دفتري به نام «دفتر تأمين امنيت شهود و مطلعان» تأسيس خواهـد شد تا با هماهنگي دستگاه‌هاي ذي‌ربـط انجام وظيفه کند.

فصل دوم: مواجهه حضوري بين شاهد يا مطلع با شاکي يا متهم
ماده ۳ ـ مواجهه حضوري بين شاهد يا مطلع با طرفين دعوي، طبق قانون مجاز است، اما در صورت بيم خطر، مقام قضايي مي‌تواند از قبول درخواست شاکي يا متهم مبني بر مواجهه حضوري شاهد يا مطلع با طرفين دعوي خودداري کند.
تبصره ـ مواجهه حضوري اعم است از مواجهه حضوري به صورت حضور فيزيکي شاهد يا مطلع در جلسه مواجهه حضوري يا از طريق وسایل ارتباط از راه دور.

ماده ۴ ـ عدم مواجهه حضوري مذکور در بند الف ماده ۲۱۴ قانون، مانع از آگاهي از اظهارات اعلام‌شده توسط شاهد يا مطلع نيست.

ماده ۵ ـ عدم مواجهه حضوري خدشه‌اي به حق سؤال از مطلع يا شاهد وارد نمي‌آورد. طرفين دعوي يا وکلاي آنها مي‌توانند سؤالات خود را از شاهد يا مطلع به اطلاع مقام قضايي رسانده و او پاسخ اين پرسش‌ها را از شاهد يا مطلع مطالبه منعکس کند.

ماده ۶ ـ عدم مواجهه حضوري تنها نسبت به شخصي است که از جانب وي بيم خطر وجود دارد مگر آنکه افشای هويت شاهد يا مطلع موجب بيم خطر از جانب تمامي طرفين دعوا باشد که در اين صورت از مواجهه حضوري با همه اطراف دعوا ممانعت می‌شود.

ماده ۷ ـ در صورتي که به تشخيص مقام قضايي، تشکيل جلسات متعدد براي استماع اظهارات شاهد يا مطلع ضرورت داشته باشد، مقررات اين آيين‌نامه بايد در تمامي جلسات رعايت شود.

فصل سوم ـ عدم افشاي اطلاعات
ماده ۸ ـ عدم مواجهه حضوري مذکور در بند الف ماده ۲۱۴ قانون، مانع از حق طرفين براي اطلاع از هويت و مشخصات شاهد يا مطلع نيست؛ مگر اينکه به نظر قاضي رسيدگي‌کننده بيم خطر در صورت افشاي اطلاعات مذکور نيز وجود داشته باشد که در اين صورت مقام قضايي بايد از انعکاس و افشای اطلاعات مذکور خودداري کند.

ماده ۹ ـ عدم افشاي اطلاعات، ناظر به تمامي مواردي است که موجب شناسايي شاهد يا مطلع  يا خانواده وي مي‌شود؛ اعم از هويت، مشخصات خانوادگي محل سکونت، اشتغال، يا نوع فعاليت يا هر امر ديگر.

ماده ۱۰ ـ در مواردي که شهادت بدون افشاي اطلاعات شاهد يا مطلع صورت مي‌گيرد، مقام قضايي مکلف است، شرايط قانوني لازم براي اداي شهادت را در اين مورد نيز احراز کند.

ماده ۱۱ ـ عدم افشاي اطلاعات شاهد يا مطلع يا خانواده وي در صورت احراز شرايط مذکور در ماده ۲۱۴ قانون، مطلق بوده و اطلاعات مزبور براي هيچ شخصي اعم از شاکي يا متهم يا وکيل آنها يا ساير افراد نبايد افشا شود.

ماده ۱۲ ـ مقام قضايي پس از تشخيص و اتخاذ تصميم به عدم افشاي اطلاعات، مشخصات واقعي شاهد يا مطلع را بدون ثبت در پرونده به واحد مقرر در ماده ۲ اين آيين‌نامه اعلام کرده و برگه‌اي با كد مخصوص دريافت مي‌دارد که در تمامي اوراق بازجويي و صورت‌جلسات، اين مشخصات ذکر خواهد شد.
احضار چنين شاهد و مطلعي با دستور مقام قضايي صرفاً از سوي واحد مذكور و از طريق ضابطاني كه براي اين امر اختصاص خواهند يافت، صورت مي‌گيرد.
تبصره ـ سامانه يكپارچه الكترونيكي اين ماده توسط مركز آمار و انفورماتيک قوه قضاييه تهيه و نصب مي‌شود.

فصل چهارم: استماع شهادت از طريق وسايل ارتباط از راه دور
ماده ۱۳ ـ در راستاي اعمال بند «پ» ماده ۲۱۴ قانون، مقام قضايي مي‌تواند از طريق هر وسيله‌اي که امکان ديدن و شنيدن هم‌زمان صوت و تصوير يا صرفاً‌ شنيدن صوت شاهد يا مطلع باشد، اظهارات آنها را استماع کند.

ماده ۱۴ ـ در تمامي موارد استماع شهادت شهود يا مطلعان از طريق وسايل ارتباط از راه دور، مقام قضايي بايد از هويت شاهد يا مطلع و صحت انتساب و اعتبار اظهارات آنان و ثبت مطمئن آن اطمينان حاصل کند.

ماده ۱۵ ـ در مواردي که مقام قضايي در راستاي حمايت از شهود و مطلعان تصميم به عدم افشاي اطلاعات آنها بگيرد و احتمال شناسايي شاهد يا مطلع از طريق صوت يا تصوير وي وجود داشته باشد، مقام قضايي بايد تدابيري جهت جلوگيري از افشاي هويت شاهد و مطلع اتخاذ کند.

ماده ۱۶ ـ در صورتي که استماع شهادت از طريق وسايل از راه دور باشد، طرفين دعوا يا وکلاي آنها مي‌توانند هر سؤالي را که لازم بدانند، با اجازه مرجع رسيدگي‌کننده از شاهد يا مطلع بپرسند.

فصل پنجم: اتخاذ تدابير لازم جهت حفاظت از شهود و مطلعان
ماده ۱۷ـ واحد مقرر ماده ۲ اين آيين‌نامه بايد تدابير لازم را با همكاري مركز حفاظت اطلاعات قوه قضاييه و ضابطان دادگستري به منظور پيشگيري از بروز خطر جاني، حيثيتي و مالي عليه شاهد يا مطلع يا خانواده وي و تأمين امنيت وي، اتخاذ کند. تدابير مزبور مواردي از قبيل يك يا چند مورد به شرح ذيل است:

۱- گشت‌هاي منظم پليس به صورت نمايان يا به نحو پنهاني از محل كار يا سكونت و مسير تردد شهود يا مطلعان يا خانواده آنها.

۲- نظارت بر محتواي در حال انتقال ارتباطات غيرعمومي در سامانه‌هاي رايانه‌اي يا مخابراتي و نصب تجهيزات الكترونيكي حفاظتي مانند دوربين مداربسته در محل كار يا سكونت ايشان يا نصب درب‌هاي ايمني، با رضايت كتبي آنان.
۳- در اختيار قرار دادن تجهيزات تماس سريع با مراجع مربوط.
۴- آموزش تدابير دفاع شخصي و حفاظت از سلامتي جسمي، روحي و رواني به شهود و مطلعان و خانواده ايشان.
۵- تغيير مكان.
تبصره ۱ ـ تسليم و استفاده از افشانه‌هاي دفاع شخصي برابر قوانين و مقررات مربوط خواهد بود.
تبصره ۲ ـ چنانچه تغيير مكان شاهد يا مطلع مستلزم تغيير شغل كاركنان دولت باشد، مطابق قوانين و مقررات مربوط عمل خواهد شد.
ماده ۱۸ ـ اعتبارات لازم براي اجراي اين آیين‌نامه در اجراي ماده ۵۶۷ قانون همه ساله جهت درج در بودجه کل کشور از طريق معاونت راهبردي قوه قضاييه اقدام مي‌شود.

اين آيين‌نامه مشتمل بر ۱۸ ماده و ۷ تبصره در تاريخ ۲۶ دی سال ۱۳۹۴ به تصويب ریيس قوه قضاييه رسيد و از تاريخ تصويب لازم‌الاجرا است.

صادق آملی لاریجانی

زیرنویس:

ماده ۲۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲/۱۲/۴: هرگاه بیم خطر جانی یا حیثیتی و یا ضرر مالی برای شاهد یا مطلع و یا خانواده آنان وجود داشته باشد، اما استماع اظهارات آنان ضروری باشد، بازپرس به‌منظور حمایت از شاهد یا مطلع و با ذکر علت در پرونده، تدابیر زیر را اتخاذ می‌کند:

الف- عدم مواجهه حضوری بین شاهد یا مطلع با شاکی یا متهم
ب – عدم افشای اطلاعات مربوط به هویت، مشخصات خانوادگی و محل سکونت یا فعالیت شاهد یا مطلع
پ – استماع اظهارات شاهد یا مطلع در خارج از دادسرا با وسایل ارتباط از راه دور
تبصره ۱- در صورت شناسایی شاهد یا مطلع حسب مورد توسط متهم یا متهمان یا شاکی و یا وجود قرائن یا شواهد، مبنی بر احتمال شناسایی و وجود بیم خطر برای آنان، بازپرس به درخواست شاهد یا مطلع، تدابیر لازم را از قبیل آموزش برای حفاظت از سلامت جسمی و روحی یا تغییر مکان آنان اتخاذ میکند. ترتیبات این امر به موجب آیین‌نامه‌ای است که ظرف ششماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون توسط وزارت دادگستری تهیه می‌شود و به تصویب رئیس قوهقضائیه میرسد.
تبصره ۲- ترتیبات‌فوق باید به‌نحوی صورت‌پذیرد که منافی‌حقوق‌دفاعی متهم نباشد.

تبصره ۳- ترتیبات مقرر در این ماده و تبصره (۱) آن در مرحله رسیدگی در دادگاه نیز اجراء می‌شود.

منبع: روزنامه رسمی سال هفتاد و یک، شماره ۲۰۶۴۷، ویژه نامه شماره ۸۴۱، پنج شنبه ۱ بهمن ۱۳۹۴

آخرین بروزرسانی: شهریور ۱۴ام, ۱۳۹۸ ساعت: ۰۲:۰۲ ب.ظ