«عزت نفس» اشاره به برداشت ما از خود دارد، بستگی به این دارد که چگونه خود را ارزیابی و داوری می کنیم و برای خودمان به عنوان یک انسان در این کره خاکی چه ارزشی قائل هستیم. اساس عزت نفس، باورهایی که درباره خودتان دارید و این باورها با توجه به تجاربی که در زندگی خود داشتهاید، شکل میگیرند. این باور میتواند مثبت مانند این که «من ارزشمند هستم» یا منفی نظر این که «من بی فایده هستم» باشد، وقتی باور منفی باشد، صحبت ما برسر عزت نفس کم است.
اگر احساس می کنید حقیر و ضعیف، بی کفایت یا دچار تردید و نامطمئنی هستید، اگر اندیشه های شما در مورد خودتان اغلب نامهربان است یا برایتان مشکل است تا باور کنید که از ارزش فراوان، بهره دارید، اینها نشانههای عزت نفس پایین است که با گذشت زمان تاثیری دردناک بر زندگی شما خواهد گذاشت.
مطلب زیر براساس روش «رفتار درمانی شناختی» است که توسط دکتر آرون بک پیشنهاد شده است. این روش صحبت درمانی نیست. به جای آن، شما را تشویق می کند که برای غلبه بر عزت نفس، نقش فعال ایفا کنید، رفتار متفاوتی انتخاب کنید و بعد بر اساس آن ببینید که چه احساسی درباره خود پیدا می کنید.
چگونه عزت نفس کم ایجاد می شود
عزت نفس کم در نتیجه تجربیاتی شامل: قصور یا بدرفتاری، رعایت نکردن استانداردهای والدین، رعایت نکردن معیارهای دوستان همسال، بی توجهی در خانه، بی توجهی در مدرسه، تعلق داشتن به یک خانواده یا گروه اجتماعی که تولید تعصب می کند و… ایجاد می شود و در ادامه منجر به شکل گیری باورهای منفی می شود که تغییر دادنشان دشوار است. در نهایت فرد با توجه به باورهای منفی نتیجه گیریهایی می کند که قوانین زندگیش را شکل می دهد.
آنچه عزت نفس کم را ادامه دار می کند
باورهای منفی وقتی فعال می شوند، چرخه معیوبی ایجاد می کنند که به ادامه دار شدن عزت نفس کم منجر می گردد. تردید خود منجر به پیشبینیهای منفی می شود. بدترین اتفاقات ممکن را برای خود پیش بیینی می کنید، که تولید اضطراب می کنند و آثار فیزیکی و جسمانی بر جای می گذارند. پیشبینیهای منفی روی رفتار هم تاثیر میگذارند و هم سبب می شوند از کاری که می خواهید بکنید به کلی منصرف شوید و یا احتیاطهای غیرضروری بکنید، آنگاه اندیشه های انتقادی علیه خود تایید می گردند. اندیشه های انتقاد از خود روی روحیه اثر می گذارند و ممکن است به یک افسردگی تمام عیار منتهی شوند. به عنوان نمونه و برای راهنمایی شما، در ادامه مطلب یک چرخه معیوب را رسم کرده ایم که می توانید با الگو گرفتن از آن چرخه معیوب خود را رسم کنید.
غلبه بر عزت نفس کم
متوجه پیش بینی های تشویش آمیز باشید
انسانها مانند دانشمندان رفتار می کنند. ما پیش بینی می کنیم و بعد بر اساس آن عمل می نماییم. از اطلاعاتی که به دست می آوریم استفاده می کنیم و بعد یا پیش بینی های خود را تایید می کنیم و یا آنها را تغییر می دهیم. این نظام عملکردی مفید می باشد به شرط آنکه در صورت نیاز پیش بینی های خود را تغییر بدهیم. برای شکستن و پاره کردن چرخه معیوب و برخورد با پیش بینی های تشویش آمیز باید وقتی این پیش بینی ها به ذهن خطور می کنند، آنها را شناسایی کنیم و تاثیر آنها را روی حالت بدن در نظر بگیریم. در قدم بعدی باید این پیشبینیهای ذهنی را مورد سوال قرار دهیم و مدارکی که سبب این پیش بینی می شود را شناسایی کنیم و بعد به دنبال چشم اندازهای واقع بینانه تری بگردیم و سرانجام باید با موقیعیتهای که معمولاً از آنها اجتناب می کنیم روبه رو شویم و احتیاطهای بیش از اندازه نکنیم. رمز کار در این است «رفتار متفاوت داشته باشید» سپس پیامدهای رفتار متفاوت را مشاهده کنید.
مثال، اگر به طور طبیعی وقتی با دیگران صحبت می کنید در چشمانشان نگاه نمی کنید و یا کمترین حرف را درباره خودتان می زنید، رفتار جدید شما می تواند این باشد که به دیگران نگاه کنید و به اندازه ای که آنها درباره خودشان حرف می زنند، شما هم درباره خودتان حرف بزنید. اگر احساسات خود را پنهان می کنید، می توانید کمی بازتر و آشکارتر برخورد کنید، و یا بیش از سایر موارد محبت خود را نشان دهید.
مبارزه با انتقاد از خود
انتقاد کردن از خود عادتی است که، لزوما واقیتهای مربوط به شما را نشان نمی دهد. این اندیشه ها به شما احساس بدی می دهد و سبب می شود به طور ناخودآگاه علیه خود اقداماتی صورت دهید. می توانید بیاموزید که از خود انتقاد نکنید ممکن است کاری به اشتباه انجام دهید اما این به معنای بد بودن و اشتباه بودن شما به عنوان یک فرد نیست. با خود سختگیری بیجا نکنید. برای نقاط قوت خود ارزش قائل شوید، همانطور که به نقاط قوت دیگران بها و ارزش می دهید. پذیرش دیدگاه گورخری در مورد خود، در این مرحله بسیار تاثیرگذار خواهد بود. قبول کردن این موضوع که نمی توانید کامل باشید، بدین معنا نیست که نباید برای بهتر انجام دادن کارها تلاش کنید. به جای آن، بدان معناست که می توانید هدفهای واقع بینانه برای خود در نظر بگیرید و وقتی به این هدفها می رسید، به خود ارزش و اعتبار بدهید. این سبب می شود که درباره خود احساس بهتری پیدا کنید. گری امری، یکی از شناخت درمانگرهای امریکا، می گوید:«اگر کاری ارزش انجام دادن داشته باشد، ارزش آن را دارد که آن را بد انجام دهید.»
رسیدن به خود پذیری بیشتر
برای افزودن بر عزت نفستان باید به جنبه های مثبت خود دقیق شوید. بی توجهی به جنبه های مثبت و دست کم گرفتن موفقیتها و لذتها سبب می شوند از عزت نفس شما کاسته شود. می توانید مهارتها، استعدادها و نقاط قوت خود را در نظر بگیرید و در نتیجه از شدت انحراف خود بکاهید.
تغییر دادن قاعده ها
وقتی عزت نفس کم دارید، قوانین غیر مفید برای زندگی مانع از آن می شوند به آنچه از زندگی می خواهید، دست یابید. قوانین از طریق تجربه و مشاهده یا از طریق خانواده یا فرهنگی که با آن بزرگ می شویم به ما منتقل می شوند. بسیاری از قوانین مفید هستند اما قوانین غیر مفید که منجر به عزت نفس کم می شوند سختگیرانه و افراط گونه هستند و آزادی حرکت را محدود می کنند. این قوانین را می توان تغییر داد. تعجب نکنید که اگر براساس قانون جدید خود کار می کنید، اوایل ناراحت بشوید. مسلما در شروع این کار برایتان دشوار خواهد بود.نگارش تجربه ها و نتایج آنها و توجه داشتن به اندیشه های غیر مفیدی که در این رهگذر با آن رو به رو شده اید، به شما کمک می کند تا بدانید شرایط از چه قرارند.در ضمن همکاری کردن با یک دوست می تواند مفید باشد.دو مغز بهتر از یک مغز هستند، به شرط آنکه چشم اندازهای مشابه نداشته باشید.
به نقل از غلبه بر عزت نفس پایین اثر ملانی فنل