دكتر الكساندر آقایان، یكی از شخصیت های معروف حقوقی ایران بود. او از استادان مدرسه عالی حقوق و دانشكده حقوق در سالهای ۱۹-۱۳۰۹ (ش.) و یكی از وكلای مشهور دادگستری بود كه در امور حقوقی و فنون وكالت بسیار چیره دست و مشهور خاص و عام بود.
دكتر آقایان در سال ۱۲۶۸ (ش.) در تبریز به دنیا آمد. در كودكی به همراه خانواده خود به قزوین و نزد دایی اش میكائیل خان رفت. تحصیلات مقدماتی و ابتدایی را در همین شهر به پایان رساند و برای تحصیل دوره متوسطه به اروپا رفت. پس از پایان دوره متوسطه، بلافاصله وارد دانشگاه شهر لوزان سوئیس شد و به فراگیری علم حقوق پرداخت. در همین دوران بود كه با چهره‌هایی مانند ابوالقاسم فروهر، علی اكبر داور و ساگاتیاد دوستی پیدا كرد. پس از اخذ درجه لیسانس از دانشكده حقوق لوزان، در تحولات مشروطیت (۱۳۰۰-۱۲۹۹ ش.) به ایران بازگشت.
در انقلاب مشروطه، از همكاران نزدیك و صمیمی یفرم خان و در سازماندهی نوین نظام قضایی دادگستری، مشاور علی اكبر داور بود. پس از چند سال، برای تكمیل تحصیلات حقوقی خود به اروپا رفت و درجه دكترای حقوق را از دانشگاه بلژیك گرفت و مجدداً به ایران برگشت. در این دوران به وكالت دادگستری پرداخت. پس از تشكیل دانشكده حقوق، نزدیك به یك دهه استاد درس حقوق جزا (بعد از رفتن دکتر فرانسیس آدولف پرنی مشهور به موسیو پرنی) بود. او مبتكر بسیاری از ایده‌های علمی و حقوقی سالهای ۲۰-۱۳۱۵ (ش.) بود كه به عنوان نمونه می‌توان از این فعالیت‌ها نام برد: تاسیس و راه اندازی شركت سهامی بیمه ایران، تاسیس نخستین شركت باربری بین المللی ایران (در كوچه ممتاز بین لاله زار و سعدی)، انعقاد اولین قرارداد بین المللی ترانزیت ایران با تركیه، ابداع و راه اندازی نخستین موسسه و دفتر حقوقی در ایران (به شكل امروزی)، تشكیل و رایج كردن دفتر ثبت علائم و اختراعات و مواردی دیگر.
دكتر آقایان، یكی از خدمتگزاران صدیق و دلسوز مشروطه و ایران بود. او در دوره پنجم به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد و عضو هر دو مجلس موسسان بود. تبحر او در امور حقوقی و فنون وكالت مایه اعجاب دیگران می‌شد. مدافعات او در محاكمات تاریخی تیمورتاش، نصرت‌الدوله و سرپاس مختاری، معروفیت فراوانی دارد. او انسانی اخلاقی، مهربان و دارای خوی پسندیده و رفتاری با نزاكت بود و تمام شاگردانش او را دوست می‌داشتند.
دكتر الكساندر آقایان در سن ۷۳ سالگی بر اثر ابتلا به سرطان مری، در دوشنبه شب نهم اردیبهشت ماه ۱۳۴۲ (ش.) در تهران بدرود حیات گفت. پیكرش در گورستان كلیسای ونك تهران به خاك سپرده شده است.
منبع: قضاوت‌آنلاین به نقل از عباس مبارکیان، چهره‌ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، چاپ اول، انتشارات پیدایش، تابستان ۱۳۷۷، انتشارات پیدایش
